รวมเรื่องสั้น เมืองใต้อุโมงค์ (ประชาคม)

สารบัญ

จากผู้เขียน     

สีขาว  

สุธรรมสองศตวรรษ     

เหตุเกิดข้างถนน        

ใบหน้าและดวงตา       

อาณาจักรมายา

ละครคนเมือง             

มีดด้ามงา       

คำอธิษฐาน     

เหนือดวงตาที่ปิดสนิท  

หมอคุณธรรม  

หมาฝรั่ง        

เดือนฉายใต้อุโมงค์       

จากผู้เขียน

การเดินทางของช่างฝีมือ

 

ก้าวแรกที่ย่างเข้าสู่โรงงานทำรองท้า ทุกสิ่งทุกอย่างเบื้องหน้าทำให้ผมสับสนและหวาดกลัว ผมเป็นเพียงเด็กหนุ่มบ้านนอกซึ่งเคยสวมรองเท้า ไม่เคยรู้ว่าแต่ละส่วนของรองเท้าประกอบขึ้นด้วยอะไรบ้าง

          ลงมือทำงานวันแรก นายจ้างเรียกอย่างประชดประชันว่า...ช่าง  ผมก้มหน้ามองต่ำด้วยความเหนียมอาย คำว่า “ช่าง” อยู่ห่างไกลเหลือเกิน อาจอยู่คนละโลกกับผม   และผมไม่มีวันไปถึงและไม่อาจเป็นเช่นนั้นได้

          เงอะงะไม่มั่นใจ หยิบจับอะไรก็มือสั่น กลัวผิดพลาด เกรงถูกช่างตัวจริงดุด่า

          ความรู้สึกนี้คล้ายกับตอนหัดเขียนเรื่องสั้น แม้มีเรื่องราวมากมายอยากจะบอกเล่า แต่ไม่อาจเอาออกมาได้ ไม่รู้จะเริ่มต้นลงท้ายอย่างไร สับสนกับวิธีการ หวาดกลัวต่อความล้มเหลว   ซ้ำยังเกรงว่าจะไม่เป็นเรื่องสั้น

          เขียนเสร็จส่งไปยังนิตยสาร  กลัวบรรณาธิการจะหัวเราะเยาะ  ได้ลงตีพิมพ์แล้วก็กลัวคนจะไม่อ่าน หรืออ่านแล้วจะตำหนิว่าเป็นเรื่องอ่อนเชิง ขาดความลุ่มลึก ไม่มีอะไรใหม่ และไม่ได้ให้ข้อคิดหรือความรื่นรมย์ เป็นเรื่องสั้นที่ขาดความสมบูรณ์ ไม่มีคุณค่า ไร้ทั้งพลังสร้างสรรค์และวรรณศิลป์

          เด็กฝึกงานถูกใช้ให้ทากาว วาดหนัง ลับมีดปาดโฟม เป็นลูกมือช่างหลายคนตามแต่จะถูกเรียกใช้ กระนั้นเมื่อเดินออกมาจากโรงงานคนภายนอกยังเรียกผมว่า...ช่าง...ช่างทำรองเท้า

          เช่นเดียวกับการเขียนหนังสือ ผมเคยอ่านผ่านตาหลายครั้งในหน้าตอบจดหมาย บรรณาธิการเรียกคนที่ส่งเรื่องสั้นไปให้พิจารณาแล้วไม่ผ่านว่า “นักเขียน”

          “ช่างรองเท้า” และ “นักเขียน”  ต่างนำความขัดเขินมาให้ผมพอๆ กันในระยะเริ่มต้น

          ช่างออกแบบ ช่างพื้น ช่างหนังหน้า แต่ละคนทำงานคล่องแคล่ว ไม่วิตกกังวลว่าจะผิดพลาด งานตรงหน้าเหมือนเป็นส่วนหนึ่งของร่างกาย มือของพวกเขาเนรมิตรองเท้าแบบต่างๆ ออกมาได้ตามใจนึก เป็นรองเท้าที่พร้อมให้สวมใส่ และพร้อมที่จะไปวางรอผู้ซื้อในห้างสรรพสินค้า

          นักเขียนเรื่องสั้นเก่งๆ ผู้ประสบความสำเร็จก็ไม่ต่างกัน พวกเขาเป็นช่างฝีมือที่เขียนอย่างไม่กลัวผิดพลาดและวิตกกังวลว่ามันเป็นเรื่องสั้นหรือไม่ บางคนมีแบบแผนของตัวเอง เป็นต้นคิดนำทางคนอ่านๆ ตอนนั้นผมไม่รู้หรอกว่า กว่านักเขียนเรื่องสั้นคนหนึ่งจะชำนาญเป็นช่างฝีมือต้องใช้เวลายาวนานเท่าใด ทุกคนที่เขียนเสร็จและได้ลงตีพิมพ์เป็นสิบเป็นร้อยเรื่อง มีผลงานรวมเล่มออกมา ล้วนเก่งอาจทั้งสิ้น

          กว่านักเขียนจะครองใจคนอ่าน ทั่วประเทศติดตามผลงานได้รับการยอมรับในวงกว้างว่าเป็นนักเขียนหรือช่างฝีมืออย่างแท้จริงไม่รู้ใช้เวลานานแค่ไหน และใช้ความพยายามฝึกฝนสักเท่าใด

          บางคำตบผมค้นพบจากโรงงานทำรองเท้า กว่าจะได้เป็นช่างเข้าหุ่น ช่างพื้น ช่างหนังหน้าและช่างออกแบบ แต่ละคนใช้ระยะเวลาแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับการเรียนรู้ พรสวรรค์ และความวิริยะอุตสาหะ

          แต่บางคำตอบจากแวดวงหนังสือไม่เป็นเช่นนั้น นักเขียนต้องใช้เวลาตลอดชีวิตสร้างสรรค์งาน บนถนนที่ทอดยาวไปสู่ความสำเร็จตัดผ่านอุปสรรค ความเพียรพยายาม และมันไม่มีวันสิ้นสุด

          วันหนึ่งผมถูกจับไปนั่งถักเปียหนัง หนังสามเส้นถักร้อยเป็นเปีย ดูเหมือนเป็นงานง่ายซึ่งแม้แต่เด็กอายุห้าหกขวบก็น่าจะทำได้ ครั้นลงมือจริงๆ กลับพบว่ามีความละเอียดอ่อนในแต่ละขั้นตอน  ต้องใช้สมาธิและฝีมือพอสมควร เปียหนังที่ผมถักโค้งงอ บิดเบี้ยว ลายถักไม่สม่ำเสมอ ผมถักเสร็จวางกองอยู่เป็นร้อยๆ เส้น แต่ถูกช่างคัดทิ้งไปกว่าครึ่งค่อน ใช้ได้เพียงสามสี่สิบเส้น ถูกหัวหน้าตำหนิมากๆ เข้าผมรู้สึกท้อแท้ อายเพื่อนๆ และชิงขังตัวเองที่เกิดมาด้อยความสามารถ

          โลกนี้ไม่มีอะไรง่าย งานแต่ละอย่างมีความยากลำบากแตกต่างกันออกไป เรื่องสั้นหลายสิบเรื่องที่ผมส่งไปยังนิตยสารเงียบหายไปเป็นส่วนใหญ่ ได้รับการตีพิมพ์เป็นบางเรื่อง ในจำนวนนั้นแทบทั้งหมดเป็นเรื่องสั้นที่พอใช้ได้เท่านั้น ยังมีความบกพร่องผิดพลาดและขาดความสมบูรณ์ หรืออาจเป็นเพราะข้อจำกัดบางอย่างของนิตยสารทำให้มันได้ลงตีพิมพ์ปรากฏต่อสายตาสาธารณชน

          บางครั้งรู้สึกอาย แต่หลายครั้งพยายามกระตุ้นเตือนตัวเองว่าต้องเรียนรู้และฝึกฝนต่อไป เรายังทำได้ไม่ดีหรือดีไม่พอในวันนี้ แต่เราจะทำได้ดียิ่งขึ้นเรื่อยๆ ในอนาคต

          ผมใช้เวลาอยู่หลายเดือนกว่าจะถักเปียหนังสามเส้นได้คล่องแคล่ว ริมสองข้างเป็นเส้นตรง ลายสม่ำเสมอ ทุกเส้นสมบูรณ์ไม่ถูกคัดทิ้ง นั่งถักอย่างมั่นใจเหมือนกับว่าผมเป็นนายของมัน

          หัวหน้ามอบงานใหม่ที่ยากยิ่งกว่า คราวนี้ผมถักเปียหนังแปดเส้น

 

อะไรคือเรื่องสั้นไม่ใช่เรื่องที่น่าวิตกอีกต่อไป เรื่องสั้นแต่ละเรื่องมีคำตอบในตัวมันเอง มีพลังและความงดงามในตัวมันเอง มีความลงตัวที่สามารถสัมผัสด้วยความคิด ความรู้สึกในขณะอ่านหรือเมื่ออ่านจบลง ไม่จำเป็นที่เรื่องสั้นทุกเรื่องจะถอดแบบจากบทเรียนในวิชาการประพันธ์ นักเขียนสามารถสร้างแนวทางของตัวเอง ค้นคิดออกแบบขึ้นใหม่ ใช้กลวิธีหลากหลายนำเสนอ ทว่าเรื่องสั้นที่ดีพร้อมยังต้องหาคำตอบจากหลายๆ ด้าน ทั้งจากเสียงตอบรับของคนอ่าน และคุณค่าแท้จริงซึ่งสามารถพิสูจน์ด้วยกาลเวลา

          ผมเริ่มต้นเขียนนวนิยายอย่างกระท่อนกระแท่น เช่นเดียวกับการเริ่มต้นถักเปียหนังแปดเส้น แม้มีพื้นฐานการถักเปียสามเส้นมาก่อน แต่ก็ช่วยได้เพียงน้อยนิด ขอบริมยังไม่ตรง ลายไม่สม่ำเสมอ ถักเสร็จแล้วหลายเส้นถูกคัดทิ้งและยังถูกตำหนิจากนายช่างใหญ่

          นวนิยายเรื่องหนึ่งคือการเดินทางไกล หากนำตัวหนังสือทั้งหมดมาต่อกันคงเป็นระยะทางหลายสิบกิโลเมตร มันเป็นยอดเขาสูงตระหง่าน เป็นความมหัศจรรย์พันลึกซึ่งผู้มีอัจฉริยภาพเท่านั้นที่จะทำได้ ผมเริ่มต้นเหมือนเด็กโง่ก่อภูเขา อยากทำให้สูงใหญ่เพื่อดึงดูดสายตาคนเฝ้ามอง เพื่ออวดพลังและความอุตสาหะแห่งตน ครั้งทำเสร็จแล้วกลับไม่ใช่ภูเขา เป็นเพียงกองทรายที่บิดเบี้ยว

          ทำอย่างไรนวนิยายเรื่องหนึ่งจะสวยงามและเปี่ยมพลัง ครองใจผู้อ่าน ได้รับความชื่นชม ทำอย่างไรเปียหนังที่ผมถักจะมีข้อบกพร่องน้อยที่สุดหรือไม่มีเลย เมื่อประกอบกันเป็นรองเท้าก็จะกลายเป็นจุดเด่นให้ผู้เป็นเจ้าของมองซ้ำและนำไปอวดใครต่อใครได้อย่างมั่นใจ

          ผมใช้เวลาเกือบสองปีจึงได้เป็นช่าง ไม่เพียงนั่งถักเปีย แต่ทำรองเท้าได้ทุกส่วน ก่อประกอบด้วยตัวเอง แม้หลับตาก็ยังมองเห็นขั้นตอนต่างๆ ของมันอย่างละเอียด

          เริ่มต้นอย่างวิตกกังวล ครั้นชั่วโมงทำงานมากขึ้นก็เกิดความชำนาญและเข้าใจองค์ประกอบทุกส่วน งานทำให้ผมเพลิดเพลินใจจนตัดความวิตกกังวลออกไปได้จนหมดสิ้น

          สองปีสำหรับการขึ้นเป็นช่างรองเท้า แต่ผมไม่รู้จะใช้เวลานานเท่าใดสำหรับการไต่เต้าสู่ความเป็นนักเขียน ทว่าระยะเวลาไม่ใช่สิ่งจำเป็นอีกต่อไป ถนนแห่งความเพียรพยายามทอดยาวเคียงข้างไปกับชีวิต

 

เรื่องสั้นรับใช้อะไร รับใช้ใคร สะท้อนอะไร บอกกล่าวอะไร ข้อกังวลในระยะเริ่มต้นเหล่านี้หมดไป เรื่องสั้นทำหน้าที่ของมันเช่นเดียวกับงานศิลปะแขนงอื่นๆ เรื่องสั้นเรื่องหนึ่งไม่สามารถเปลี่ยนแปลงโลกได้ทั้งหมด ไม่สามารถปลูกฝังจิตสำนึกที่ดีของคนอ่านได้ทันท่วงที และไม่สามารถแก้ปัญหาสังคมได้อย่างฉับพลันโดยตัวของมันเอง

          นักเขียนเพียงแต่ทำหน้าที่สร้างงานอันเป็นที่รักอย่างดื่มด่ำ ความรื่นรมย์จากการเขียนย่อมเป็นสะพานทอดยาวไปสู่ความรื่นรมย์แห่งการอ่าน จากนั้นช่อดอกไม้ในอุทยานแห่งความดีงามก็จักผลิบานขึ้นทีละต้นๆ

          นักเขียนเล่าเรื่องราวที่อยากบอกเล่า นำเสนอความคิดอย่างที่ตัวเองอยากพูด ถ่ายทอดประสบการณ์ใหม่ๆ ของตัวเองออกมา เดินทางไปในชั่วโมงการทำงานที่เพิ่มมากขึ้น

          ขอเพียงเรื่องสั้นมีความงาม ความหมาย พลังความคิด บอกเล่าอย่างเชื่อมั่นต่ออำนาจของถ้อยคำและพลังแห่งเรื่องราว เถิดทูนต่อการใช้ภาษา และสามารถเป็นแบบอย่างได้ มีแง่มุมทางศิลปะที่จรรโลงใจผู้อ่าน

          เรื่องสั้นคือภาพแสดงที่บอกเล่าเรื่องราว แม้มีความงดงามลงตัวอยู่แล้ว และมีสาส์นในใจของผู้เขียนที่ต้องการส่อถึงคนอ่านแต่คนอ่านย่อมมีอิสระในการตีความจากแง่มุมที่ตัวเองสัมผัส จากประสบการณ์การอ่าน ประสบการณ์ชีวิต ระสบการณ์จากสาขาอาชีพของตน ลึกตื้น กว้างไกลไพศาล ตามแต่วุฒิภาวะและสติปัญญา

          เรื่องสั้นเป็นงานศิลปะ และงานศิลปะเปิดกว้างต่อทุกมุมมองของผู้เสพเสมอ

 

ไม่ว่าเปียหนังสามเส้นหรือแปดเส้น ล้วนสามารถประกอบเป็นรองเท้าที่จะนำพาเราก้าวเดินสู่ความเป็นช่างฝีมือ และล้วนทำให้เราล้มเหลวตั้งแต่แรกเริ่มได้ทั้งสิ้นหากไม่มีใจรัก หากไม่ทุ่มเททั้งชีวิตและไร้ความเพียรพยายาม

          ผมไม่คาดหวังว่าตัวเองจะเป็นช่างฝีมือ ไม่คาดหวังแม้แต่ชื่อเสียงและเกียรติยศ ทั้งไม่กล้าคาดหวังว่างานของตนจะยืนยงคงทนต่อกาลเวลา ผมกล่อมเกลาจิตใจตัวเองด้วยงานเขียน เล่าเรื่องราวแห่งชีวิต ปลูกอักษรลงบนผืนกระดาษ  หวังว่ามันจะผลิบานเป็นความรื่นรมย์และความดีงามในหัวใจคนอ่าน

 

ด้วยจิตคารวะ

ประชาคม ลุนาชัย

ห้องพักริมคลองพระโขนง/พฤศจิกายน 2543

เขียนรีวิว