นิพพานระหว่างวัน

ปุณิกา |
17/08/2014

นิพพานคืออะไร – “ภาวะที่ปราศจากกิเลศอย่างสิ้นเชิง เป็นวิวัฒนาการขั้นสูงสุดของความเป็นมนุษย์ตามคติของพุทธศานา” พระอาจารย์ได้ให้คำจำกัดความแบบง่ายของนิพพานไว้แบบนี้ นิพพานมีหลายระดับ – “นิพพานของปุถุชน นิพพานระหว่างวัน นิพพานที่ควรเอื้มให้ถึง” ความเชื่อของพุทธศาสนิกชนโดยส่วนใหญ่ – “นิพพานเป็นเรื่องในทางอุดมคติ มีแค่ระดับเดียวคือระดับพระอรหันต์ จึงทำให้นิพพานกลายเป็นเรื่องสูงส่งเกินเอื้อม และเข้าใจว่าเป็นเรื่องเกินศักยภาพของคนธรรมดาที่จะไปถึงนิพพานได้ จากที่กล่าวมาข้างต้น ท่านอาจารย์ ว. มองว่านี่คือปัญหาใหญ่ ที่ต้องเร่งแก้ไขความเข้าใจผิดๆแบบนี้เสียใหม่บนฐานความคิดที่ว่า 1.นิพพานมีหลายระดับ 2.นิพพานไม่ใช่เรื่องไกลเกินเอื้อมหรือเรื่องในอุดมคติ แต่เป็นสิ่งที่มีอยู่จริง 3.มนุษย์ทุกคนมีสิทธิและมีศักยภาพในการที่จะบรรลุนิพพาน ในส่วนแรกของหนังสือเล่มนี้ได้ตอบคำถามสำคัญๆของชาวพุทธหลายคนในหลายๆเรื่องเกี่ยวกับนิพพาน เป็นต้นว่า นิพพานคืออะไร ทำไมต้องนิพพาน นิพพานระดับต่างๆมีอะไรบ้าง ซึ่งล้วนเป็นความรู้ที่น่าสนใจสำหรับพุทธศาสนิกชนทุกคน แต่หลักใหญ่ใจความของเนื้อหาในบทแรกนี้ก็คือ การเน้นย้ำให้ผู้อ่านได้เชื่อมั่นว่ามนุษย์ทุกคนมีศักยภาพเหลือเฟือที่จะสามารถบรรลุนิพพานได้ พระอาจารย์เปรียบเทียบให้เห็นภาพว่า มะละกอทุกลูกมีศักยภาพที่จะกลายเป็นส้มตำ เพียงรอเข้ากระบวนการที่เหมาะสมเท่านั้น สภาวะจิตของเราก็เหมือนกัน แม้จิตของเราจะผ่องใสอยู่แล้วก็จริง แต่ก็ยังไม่ถึงที่สุด ทว่าศักยภาพในการที่จะผ่องใสนั้นมีอยู่ ต้องใช้การขัดเกลาเพื่อให้ผ่องใสที่สุด จากส่วนแรกที่กล่าวไปจึงมาสู่ส่วนที่สองของหนังสือคือ การนำเสนอวิธีการที่จะขัดเกลาจิตใจให้ไปถึงนิพพาน ซึ่งพระอาจารย์เรียกว่า นิพพานระหว่างวัน ก็คือการตามดูกาย จิต ความคิด และสิ่งต่อเนื่องอยู่ในจิตและความคิดนั้น ถ้าเราดูแล้วเราเกิดภาวะที่จิตเกิดความสดชื่น รื่นเย็น เกิดความปลอดโปร่ง ผ่องใส ก็เรียกว่าเป็นสภาวะนิพพานระหว่างวันได้แล้ว เปรียบเทียบให้เห็นภาพก็คือ ในระหว่างที่เรานั่งชื่นชมกับธรรมชาติรอบตัว เราจะรู้สึกกลืนไปกับธรรมชาติ ไม่มีตัวเขา ตัวเรา ไม่มีอดีตและอนาคต มีแต่ปัจจุบันขณะนั่นเอง ส่วนในระดับที่สูงกว่านี้ก็จะเป็นการอธิบายโดยอ้างอิงกับหลักธรรมวิชาการต่างๆ ซึ่งอ่านแล้วก็เข้าใจไม่ยาก แต่อ่านแล้วเห็นภาพมั้ยก็ยังดูคลุมเครืออยู่นิดหน่อย แต่ภาพรวมท่านอาจารย์ใช้ภาษาในการสื่อสารได้ดีเลยทีเดียว ในภาคสุดท้าย คือการอธิบายความหมายของการบรรลุธรรม ซึ่งสามารถอธิบายได้เข้าใจง่าย เพราะพระอาจารย์ได้พูดถึงดัชนีหรือเครื่องมือในการชี้วัดผู้บรรลุธรรมถาวร สุดท้ายที่ประทับใจคือ บทสรุปที่ว่านิพพานเป็นของทุกคนไม่ใช่ของสงวนลิขสิทธิ์สำหรับพุทธศาสนา สัจธรรมมีอยู่ก่อนสิ่งสมมติที่เรียกว่าพุทธศาสนาเสียอีก