เจ้านาง

เดือนสิบเอ็ดดวงแล้วดวงเล่า มันค่อยๆ ลอยสูงเหนืออุโบสถไม้ศิลปะแบบ

ไทยใหญ่ที่มีหลังคาซ้อนลดหลั่นกันหลายชั้น แสงไฟวอมแวมล่องให้เห็น

เชิงชายไม้แกะสลักที่ทาด้วยสีทองอร่าม ดูงามจับตายิ่งขึ้นไปอีก คืนนี้อุโบสถ

ไม้ถูกใช้เป็นสถานที่ประกอบพิธีสำคัญทางศาสนา พระสงฆ์ออกสอนธรรม

แก่พุทธคาสนิกชนผู้เปี่ยมด้วยศรัทธา

เกตุแก้วยืนถ่ายรูปโคมลอยที่มีดวงไฟลุกโชนอยู่ภายในอย่างไม่รู้สึก

เบื่อหน่าย เสียงพระเทศน์จากอุโบสถคละเคล้าไปกับเสียงกลองและฆ้องเป็น จังหวะด้งเช้ามาในโสตประสาท เมื่อบนเวทีกลางวัดบัดนี้มี ‘โต’ สัตว์ในตำนาน ตามความเชื่อชองไทยใหญ่ ที่มีหัวเป็นมังกรและร่างกายเหมือนสิงโตกำลังแสดงอยู่

หัวชองสัตว์ในจินตนาการนี้ทำด้วยกระดาษเงินกระดาษทองหลากสี สะท้อนแสงไฟวาววับ ตัวทำด้วยเชือกฟางสีชาวสลับสีชมพู บัดนี้ขะมุกชะมอม เพราะกลิ้งไปบนพื้นถนนมาหลายรอบกว่าจะถึงเวที ซํ้ายังคงใช้งานมาหลายปี

ดีดักแล้ว ชาวบ้านก็ตกแต่งขนเพิ่มเข้าไปให้ดูดกหนาขึ้นสีจึงไม่ค่อยจะเข้ากัน

บางแห่งที่เธอเคยเห็นนั้นลำตัวทำด้วยผ้าสีสด หากก็สื่อถึงสัตว์ตัวเดียวกัน

“เขาเรียกว่าก้าโต” อภิญญา เพื่อนสาวที่ยืนกินขนมกังแตกอยู่ข้างตัวเอ่ยขึ้น

“จำได้ แกบอกฉันมาเป็นสิบหนแล้วมั้ง” เกตุแก้วตอบ การแสดงนี้เป็น วัฒนธรรมแบบไทยใหญ่ขนานแท้ และสืบทอดกันต่อๆ มาเป็นเวลาหลาย

ร้อยปี ภาษาไทยใหญ่เรียกประเพณีนี้ว่า ปอยเหสินสิบเอ็ด หรือปอยออกหว่า

เป็นงานสำคัญหลังออกพรรษา ซึ่งจัดขึ้นทุกเมืองที่มีชุมชนชาวไทยใหญ่อาศัย

อยู่ เช่น จังหวัดแม่ฮ่องสอน ที่มีชื่อเสียงมาก และเช่นเดียวกับอำเภอฝาง

จังหวัดเชียงใหม่ ที่มีประเพณีนี้สืบทอดกันมาช้านาน ด้วยมีชาวไทยใหญ่

โยกย้ายถิ่นฐานบ้านเรือนมาอาศัยอยู่ที่นี่มาเนิ่นนานแล้ว

การแสดงรำโตหรือชาวบ้านแถบนี้เรียกว่า ‘ถ้าโต’ นั้น ถือเป็นไฮไลต์

ของงานนี้เลยทีเดียว ผู้แสดงประกอบด้วยผู้ชายสองคน คนหนึ่งสวมหัวมังกร

และเป็นสองขาหน้า ขณะที่คนด้านหลังเป็นสองขาหลัง ต้องคอยก้มเพื่อให้

มีลักษณะเดียวกับสัตว์สี่เท้า เต้นตามจังหวะที่ฝึกกันมาเป็นอย่างดีกับคน

ข้างหน้า ให้คอยกลิ้งหลุนๆ ไปพร้อมๆ กัน เรียกเสียงฮือฮาและรอยยิ้มจาก

ผู้ชมได้มากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อแสดงบนถนนสี่แยกก่อนขึ้นวัด โต

จะวิ่งเอาเขาขวิดไปรอบๆ ผู้ชม เพื่อเปิดทางให้กว้างลำหรับการแสดง ชาวบ้าน

จะหัวเราะครื้นเครงรีบถอยกรูดกันทันทีด้วยความสนุกสนานอย่างยิ่ง

“ก็...ไม่คิดว่าจะจำได้” เพื่อนสาวพูดขึ้นอีกครั้งหลังกลืนขนมลงคอไป เรียบร้อย “เห็นว่าไม่ใช่คนแถวนี้”

“แหม จำได้สิ ฉันกำลังศึกษาวัฒนธรรมไทยใหญ่นี่ รู้อะไรต้องจดไว้

หมด” ไม่พูดเปล่า เธอยังหยิบกล้องก่ายรูปขึ้นมาบันทึกภาพบรรยากาศรอบๆ เอาไว้อีก ชนิดที่ไม่ยอมตกหล่นแม้แต่มุมเดียว

“นั่นสินะ ฉันลืมไป เดี๋ยวเขาก็จะรำนก แล้วต่อด้วยถ้าลาย วันนี้วัน

ปอยใหญ่ มีสมาชิกไทยใหญ่มาแสดงแข่งกันถึงเจ็ดวัด ได้ดูโตจนฉํ่าใจเลย

แหละ” เพื่อนซึ่งคุ้นเคยกับงานแบบนี้ดีอธิบาย อันที่จริงครั้งนี้ไม่ใช่ครั้งแรก

ที่เกตุแก้วมาเที่ยวงานปอยที่ชาวบ้านเรียกกันง่ายๆ ว่า ‘ปอยโต’ แบบนี้ ครั้ง

แรกนั้นต้องนับย้อนหลังไปเกือบสิบปีได้ เป็นช่วงที่เธอกำลังเรียนชั้นมัธยม

ปลายในจังหวัดเชียงใหม่ ได้พบเพื่อนสาวที่กลายมาเป็นเพื่อนสนิทจนบัดนี้ จากนั้นเมื่อได้รับคำชวนให้มาเที่ยวอำเภอเล็กๆ ทางภาคเหนือชองจังหวัด เธอก็ไม่รีรอที่จะตามมา

ครั้งนั้นเธอรู้สึกประทับใจแบบเด็กๆ หากอบอุ่น คุ้นเคยกับที่นี่อย่าง ประหลาด และความรู้สึกนั้นยังคงตราตรึงอยู่ในความทรงจำตลอดมา จึงมัก ค้นหาประวัติศาสตร์ชองเมืองมาอ่านเป็นประจำ พอเริ่มเขียนนิยาย ตำนาน

พระนางสามผิวจึงเป็นเรื่องที่เธออยากจะนำมาเขียน แต่ยังไม¹มีโอกาสได้เริ่ม

ด้วยเหตุนี้ เมื่อเธอมีโครงการจะทำงานชั้นต่อไป ก็มิรั้งรอที่จะติดต่อ

เพื่อนสาว ซึ่งเวลานี้เช้ามารับช่วงร้านค้าวัสดุก่อสร้างแทนบิดามารดา กลาย

เป็นเถ้าแก่สาวที่มีแต่หนุ่มๆ มาหมายปอง

“ว่าแต่แกจะเอาจริงหรือ เรื่องเขียนนิยายย้อนเวลาไปในสมัยเจ้าพญา ฝางน่ะ” อภิญญาถามซํ้าเป็นครั้งที่เท่าไรก็ไม่อาจนับได้

“เอาจริงสิ ไม่งั้นคงไม่มารบกวนแกหรอก” คนตอบยิ้มบางๆ หากเต็มไปด้วยความมั่นใจ

“ไอ้เรื่องรบกวนน่ะ ไม่มีปัญหาหรอก ฉันอยู่กันสามคนพ่อแม่ลูก บ้าน

หลังออกใหญ่โต มีแกมาอยู่เป็นเพื่อนจะได้มีคนนั่งฟังฉันเมาท์ได้” เจ้าถิ่น

กลับชอบใจที่เพื่อนมาขออาศัยชั่วคราวระหว่างหาข้อมูลสำหรับการเขียน

นิยายเรื่องใหม่ หากยังเป็นห่วง “แต่ที่ฉันกังวลน่ะ มันเรื่องข้อมูลต่างหาก

มันยากนะแก้ว จะไปหามาจากไหนกัน”

“อย่าลืมนะว่าฉันเรียนประวัติศาสตร์มา ข้อมูลจากตำรับตำราจาก

ที่เรียนก็มีเยอะ เหลือแต่รายละเอียดชองตำนานเมืองฝางเท่านั้นเอง ต้องเอา

มาวิเคราะห์ให้สอดคล้องกับประวัติศาสตร์ล้านนากับชองพม่า เพื่อไม่ให้

เนื้อเรื่องมันเปลี่ยนแปลงไปจากสิ่งที่เกิดชื้นจริงมากนัก” เกตุแก้วอธิบาย

“แล้วแกจะรู้ได้ไงว่าในอดีตมันเกิดอะไรขึ้นจริง”

“ไม่มีใครรู้หรอก” คนตอบยักไหล่ “ก็ได้แต่อ่านจากบันทึกของคนใน

อดีต ผสมกับตำนาน นิทานพื้นบ้านเข้าด้วยกันนั่นแหละ”

“แหม จินตนาการเก่งเหลือเกินนะยะ คิดได้เป็นฉากๆ” อภิญญาเหน็บ ด้วยความหมั่นไล้เพื่อนรัก ที่คิดอะไรก็เป็นพลอตนิยายได้หมด ตั้งแต่สมัย

เรียนมหาวิทยาลัยแล้ว เกตุแก้วจะนำวิชาประวัติศาสตร์ที่ได้รํ่าเรียนมาผูกเป็น เรื่องราวความรักของพระนางในอดีต เขียนเป็นนิยายขายดี เป็นที่รู้จักในหมู่

นักอ่าน จากนั้นเพื่อนสาวยังมีผลงานออกมาต่อเนื่องอีกหลายเล่มจนกระทั่ง

เรียนจบ และได้รับการตอบรับจากตลาดเป็นอย่างดี เมื่อโครงการเก่าจบ ก็จะ

หาโครงการใหม่เขียนต่อ เป็นเช่นนี้เรื่อยไป แม้เจ้าตัวจะเดินทางไปรํ่าเรียนต่อ ปริญญาโทที่เมืองนอกเมืองนา ก็ยังไม¹ทิ้งงานเขียนไป

“แน่นอน” คนตอบยักคิ้ว ขึ้นเสียงสูงด้วยความมั่นใจ จึงได้รับค้อน วงใหญ่จากเพื่อนตอบกลับมา

“จ้า ขอไหได้ข้อมูลตามที่ต้องการก็แล้วกัน”

เกตุแก้วยิ้มกว้างรับคำอวยพร ก่อนจะยกกล้องก่ายภาพการแสดง ‘รำนางนก’ ต่อจากการแสดงชุดที่ผ่านไป หากเห็นมาหลายชุดแล้วก็เริ่มเบื่อ จึงชวน

“ขึ้นไปบนวัดกันไหม จะได้ไปถ่ายรูปบรรยากาศข้างบนด้วย”

“ไปสิ วันนี้ฉันมอบให้แกเต็มที่อยู่แล้ว” เพื่อนสาวเจ้าถิ่นไม่ปฏิเสธ แล้ว

ทั้งสองก็เดินขึ้นไปบนอุโบสถไม้หลังใหญ่ ซึ่งกว้างขวางพอที่จะบรรจุญาติโยม

ได้นับร้อย ด้านในสุดติดผนังเป็นพระพุทธรูปศิลปะแบบไทยใหญ่ประดิษฐาน

อยู่ อุโบสถแบบนี้ มักจะเป็นเรือนเดี่ยว ซึ่งใช้ประกอบกิจกรรมทางศาสนาทุก อย่าง จึงมักมีขนาดกว้างใหญ่ เป็นลักษณะคล้ายศาลาที่สามารถเปิดหน้าต่าง ให้ลมโกรกได้รอบทิศทาง ไม่เหมือนศิลปะแบบไทยที่ก่อด้วยอิฐและปิดมิดชิด กว่า

เกตุแก้วก้มกราบพระ ก่อนยกมือขึ้นพนมกลางอก เพื่อฟังพระเทศน์